O pracy garncarza

Współczesne wydania Biblii w komentarzach do kłopotliwego proroctwa z Ewangelii Mateusza często odsyłają czytelnika między innymi do „Jr 18,2”:

2 Wstań i zejdź do domu garncarza; tam usłyszysz moje słowa.

Ks. Jeremiasza 18,2

Pozornie pasuje: jest garncarz, a gdzieś dalej, w tej samej księdze znajdujemy dalszą część, o kupnie pola. Więc pewnie rzeczywiście jest tak, jak pisze Mateusz: Jeremiasz prorokował o kupnie pola należącego do garncarza, czyli Pola Garncarza. Wystarczy jednak przeczytać ten cytat razem z kontekstem, żeby zobaczyć, że podobne twierdzenie jest całkowicie fałszywe.

1 Słowo, które Pan oznajmił Jeremiaszowi: 2 «Wstań i zejdź do domu garncarza; tam usłyszysz moje słowa». 3 Zstąpiłem więc do domu garncarza, on zaś pracował właśnie przy kole. 4 Jeżeli naczynie, które wyrabiał, uległo zniekształceniu, jak to się zdarza z gliną w ręku garncarza, wyrabiał z niego inne naczynie, jak tylko podobało się garncarzowi. 5 Wtedy Pan skierował do mnie następujące słowo: 6 «Czy nie mogę postąpić z wami, domu Izraela, jak ten garncarz? – wyrocznia Pana. Oto bowiem jak glina w ręku garncarza, tak jesteście wy, domu Izraela, w moim ręku. 7 Raz postanawiam przeciw narodowi lub królestwu, że je wyplenię, obalę i zniszczę. 8 Lecz jeśli ten naród, przeciw któremu orzekłem karę, nawróci się ze swej nieprawości, będę żałował nieszczęścia, jakie zamyślałem na niego zesłać.

Ks. Jeremiasza 18,1-7

Księga Jeremiasza jest bardzo obszerna, nie stanowi jednego ciągłego proroctwa, ale składa się z rozmaitych elementów: opisów występków Izraela, napomnień, przestróg, lamentów, wizji, proroctw. Fragment o garncarzu nie ma kompletnie żadnego związku z tym, co Mateusz przedstawia jako wypełnione proroctwo. To plastyczny obraz, pokazujący dobitnie, że losy ludów i państw są w rękach oceniającego je Boga tak jak losy wyrabianych naczyń w rękach garncarza. Nie tylko nie ma tutaj żadnego Pola Garncarza, a jedynie garncarz przy pracy, ale i ten jest zaledwie postacią z alegorii, przenośni, która obrazuje relację między Bogiem a grzesznym ludem Izraela. Nie mamy do czynienia z proroctwem o jakimś garncarzu, ani tym bardziej o polu garncarza – ta część tekstu w ogóle nie jest proroctwem, zapowiedzią przyszłych zdarzeń.